در حاشیه انتشار کتاب «جسارت رانندگی» نوشته منال شریف
عبور از تابلوهای ممنوع
«جسارت رانندگی» روایت زندگی زن جوانی است که مقابل پادشاهی مردان ایستاد و به پیروزی رسید. این کتاب که نخستینبار در سال ٢٠١٧ به وسیله انتشارات «سایمون اند شوستر» چاپ شد، آشفتگی و استبداد عربستان سعودی طی چهار دهه گذشته و رابطه شرارتآمیز پادشاهی با ایالات متحده را به تصویر میکشد.
کرج - امید بانوان؛ شهروند به قلم سومینی سنگوپتا یادداشتی از نیویورکتایمز را با ترجمه فرشاد رضایی در مورد کتاب «جسارت رانندگی» شرح حال منال شریف از فعالان حقوق زنان در عربستان سعودی و داستان تأثیرگذار وی نوشته است که با هم میخوانیم؛
«جسارت رانندگی» روایت زندگی زن جوانی است که مقابل پادشاهی مردان ایستاد و به پیروزی رسید. این کتاب که نخستینبار در سال ٢٠١٧ به وسیله انتشارات «سایمون اند شوستر» چاپ شد، آشفتگی و استبداد عربستان سعودی طی چهار دهه گذشته و رابطه شرارتآمیز پادشاهی با ایالات متحده را به تصویر میکشد.
خانم شریف اکنون برای به چالشکشیدن قوانین و مواردی که در عربستان سعودی زنان را به خاطر آن سرکوب میکنند، مشهور است. «فارین پالیسی» از شریف به عنوان یکی از ۱۰۰ شخصیت متفکر جهان در سال ۲۰۱۱ نام برد. همچنین نشریه «فوربز» نام او را در فهرست زنانی که دنیا را تکان دادند، جای داد.
نام منال شریف به عنوان یکی از زنان شجاع مجله «دیلی بیست» نیز مطرح شد و او را در فهرست ۱۰۰ نفر از موثرترین افراد سال ۲۰۱۲ قرار دادند. او یکی از سه فردی است که نخستین جایزه «وکلایوهاول» را برای خلاقیت در اعتراض در انجمن آزادی اسلو کسب کردند.
منال شریف در نوجوانی کاستهای «بک استریت بویزِ» برادرش را آتش زد چون موسیقی را حرام میدانست. بعد مجلات مد مادرش را به آتش کشید. ترسیم انسانها و خواندن رمانهای باارزش آگاتا كریستی برایش ممنوع بود. همچنین آموخته بود انواع و اقسام چیزها برای زنان و دختران ممنوع است و چهره آنها نباید در ملاء عام آشکار شود. در عربستان سعودی قوانین برای زنان بسیار سخت بود.
شریف به اجازه پدرش برای ورود به دانشگاه نیاز داشت و بار دیگر به اجازه او برای درخواست شغل. او به عنوان مشاور امنیت اینترنت در آرامکو، شرکت ملی نفت عربستان سعودی استخدام شد و باز هم در سفر به خارج از کشور برای مسافرت کاری و گرفتن گذرنامه به اجازه او احتیاج داشت.
یک جفت کفش مردانه!
شریف در «جسارت رانندگی» در وصف یکی از ناکامیهایش مینویسد: «شرکت آرامکو دیگر در مجتمع مسکونی خود به هیچ زنی که اهل عربستان باشد اسکان نمیدهد.» برای پیداکردن آپارتمان، هر بار میشنود بدون حضور پدر یا همسرش کسی در آن شهر به او که یک زن تنهاست خانهای اجاره نمیدهد.
او و یکی دیگر از زنان همکارش (که به هر دشواری توانسته بود رضایتنامهای را با امضای یکی از مردان خانوادهاش تهیه کند) درنهایت مجبور میشوند خانهای در شهری دیگر اجاره کنند. تازه باز هم از ترسِ آبرویشان باید یک جفت کفش مردانه جلوی در خانه میگذاشتند.
سپس شریف میفهمد سرویس آمدوشدِ شرکتشان تنها مختص نیروهای مرد است و مجبور میشود مردی پاکستانی را استخدام کند تا هر روز او را به محل کارش برساند. در عربستان اغلب زنان شاغل سعودی حدود یکسوم درآمدشان را صرف استخدام راننده میکنند.
اعتراض پشت فرمان خودرو
در سال ٢٠١١، موجی از اعتراضات در طرفداری از دموکراسی در سراسر جهان عرب رخ داد. در اواخر ماه می، شریف پشت فرمان خودرویش نشست و دوستش در حال رانندگی از او فیلم گرفت. او در این ویدیو میگوید: «این کمپینی داوطلبانه برای کمک به دختران این کشور برای یادگیری رانندگی حداقل در موارد اضطراری است؛ اگر خدایی نکرده کسی که خودرو را برایشان میراند ایست قلبی کرد چه کار کنند؟» او در این دیدار گفت: «در عربستان سعودی زنانی را میبینید که مدرک دکترا دارند یا در دانشگاه تدریس میکنند اما رانندگی بلد نیستند.»
ویدیو در یوتیوب و فیسبوک به اشتراک گذاشته شد. منال شریف در بیستویکم می ۲۰۱۱ بازداشت شد و سپس به آزادی مشروط دست یافت. آزادی شریف مشروط به بندهایی بود؛ ازجمله ممنوعیت رانندگی مجدد و مصاحبه با رسانهها.
یکی از دلایل زندانیشدن شریف امضای طوماری آنلاین خطاب به پادشاه عربستان از سوی ۴۵۰۰ نفر بود و از اعلان خشم همزمان مردم عربستان و منتقدان خارجی نسبت به حبس یک نفر با اتهامی غیراخلاقی و غیرجنایی سخن میرفت.
روزنامههای خارجی کمپین رانندگی زنان را با اتفاقات بهار عربی مرتبط دانستند و مدت بازداشت طولانی شریف را نشانه ترس مقامات سعودی عنوان کردند.
توهین ایوانکا ترامپ
منال شریف بعد از آن درباره مسائلی همچون زندانیکردن کارگران زن خارجی، نبود انتخابات برای مجلس شورا و قتل لمی الغامدی به توییتکردن پرداخت. او همچنین برای روزنامه سعودی «الحیات» قلم میزد.
اواخر ماه می، ایوانکا ترامپ در گفتوگو با زنان در ریاض، پیشرفت این کشور در زمینه حقوق زنان را «بسیار دلگرمکننده» خواند و تصدیق کرد که «هنوز کارهای زیادی باید انجام شود.» شریف این ارزیابی را توهینآمیز دانست و گفت که «چه نوع پیشرفتی در حقوق زنان وجود دارد؟ کاش او خاصتر از این بود؛ آنوقت احساس نمیکردم به من توهین شده. اگر نمیخواهید از ما حمایت کنید، فقط ساکت باشید. ستایش نکنید. مسأله را برای ما بدتر میکنید.»
او در کتابش مینویسد: «خیلی زودتر باید میگفتم بسیار هستند زنانی از نسل من که به دلیل ضرب و شتم، خشونت کلامی و ظلم عمومی رنج کشیدهاند و وقتی بچه بودند به آنها آموختهاند به بیعدالتی اعتنایی نکنند.»
زمانی که یازدهم سپتامبر سررسید، او از وضع نفرت کافی داشت. بسیار وحشت کرده بود از اینکه دکترین افراطی که در آن بزرگ شده بود، ١٩ آدمربایی انجام داده و بسیاری از مردم را به قتل رسانده است.
هیلاری کلینتون که در آن زمان وزیر امور خارجه بود، تحت فشار قرار گرفت تا به نفع کمپین زنان سعودی برای رانندگی صحبت کند. او گفت: «کاری که این زنان انجام میدهند شجاعانه و آنچه به دنبال آن هستند صحیح است.»
ما این کار را کردیم
در سال ٢٠١٢ شریف جایزه «وکلایوهاول» را دریافت کرد. او هرگز نه حرفی از آقای هاول، نویسنده مخالف چك كه رئیسجمهوری شد، شنیده بود و نه دقیقا میدانست مخالفت چیست. او بعدها فهمید رد پای زنانی را دنبال کرده است که از سال ١٩٩٠ جرأت کرده بودند که در ریاض دست به رانندگی بزنند و پس از آن در جامعه «نجس» خوانده شدند؛ یک روز در بازداشتگاه به سر بردند، گذرنامههایشان ضبط شد و برخی کارشان را از دست دادند.
هر چند در زمینه اصلاحات اقتصادی-اجتماعی شاهزاده محمدبنسلمان از ژوئن ۲۰۱۸ دولت عربستان سعودی رسما رانندگی زنان را مجاز شمرد. پس از اعلام این خبر، شریف در توییتر خود نوشت: «عربستان سعودی هرگز مثل قبل نخواهد شد. باران با یک قطره آغاز میشود.» همچنین در پیام دیگری نوشت: «امروز آخرین کشور روی کره زمین اجازه داد زنان رانندگی کنند. ما این کار را کردیم» و در پیامی هم از آغاز کمپین دیگری برای رفع تبعیض در قوانین مربوط به حق حضانت خبر داد.
او قصد داشت کتابی بنویسد در مورد زنانی که برای تغییر در کشورش حرکت میکنند. کار سادهای نبود نوشتن از چیزهایی که سعودیها درباره آن صحبت نمیکنند: بهویژه مسأله ختنه زنان که او آن را «دشوارترین بخش کودکی من» توصیف میکند.
او اکنون به همراه همسرش و پسرشان در استرالیا در تبعید به سر میبرد. پسر اول او همراه پدرش در عربستان سعودی زندگی میکند. شریف تا جایی که میتواند با او دیدار دارد. او اکنون ١٢ سال دارد و منال امیدوار است پسرش روزی این کتاب را بخواند و دلایل اقداماتش را درک کند.
کدخبر: 2987