فرهنگی- امیدبانوان؛ تسنیم نوشت: نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران در 33 سالگی خود تبدیل به بزرگترین رویداد فرهنگی ایران شده است،؛ رویدادی که گردش مالی قابل توجهی برای صنعت نشر به همراه دارد. در عین حال نمایشگاه مخالفانی نیز دارد. برخی از کارشناسان حوزه نشر از جمله فعالان ویترین کتاب در ایران معتقدند، نمایشگاه دلیل اصلی شکل‌ نگرفتن سیستم توزیع قدرتمند در ایران است.

به هر حال نمایشگاه کتاب تهران رویدادی است که نمی‌توان آن را حذف کرد،‌ حالا این رویداد در آستانه 33 سالگی خود و بعد از دو سال وقفه در برگزاری قرار است با دستورالعمل‌هایی خاص برگزار شود. شورای سیاست‌گذاری نمایشگاه در حال ارزیابی چگونگی برگزاری این رویداد با توجه به شرایط ستاد کروناست.  برگزاری نمایشگاه کتاب به صورت فیزیکی تنها با بعد نمایشگاهی و انتقال بعد فروشگاهی به فضای مجازی  طرحی است که امروز اعضای شورای سیاست‌گذاری نتیجه آن را مشخص خواهند کرد. اما آیا برگزاری نمایشگاه کتاب به این شیوه موفقیت‌آمیز خواهد بود؟

سیدعباس حسینی نیک- عضو شورای سیاست گذاری نمایشگاه کتاب تهران، در این زمینه گفت: هنوز درباره چگونگی برگزاری نمایشگاه کتاب در اردیبهشت آینده تصمیم‌گیری نشده، قرار است عصر امروز جلسه شورای سیاست‌گذاری بار دیگر برگزار و درباره این موضوع به اتفاق نظر برسیم.

وی ادامه داد: پیشنهاد بنده این بود که نمایشگاه به صورت فیزیکی فقط با بعد نمایشگاهی برگزار  شود و بُعد فروشگاهی از طریق فروش مجازی دنبال شود،  همزمان با پیشنهاد بنده طرح خانه کتاب نیز به این شکل ارائه شد. این موضوع در جلسات شورای سیاست گذاری مطرح شد و اختلاف نظر در این زمینه وجود دارد.

حسینی‌نیک تصریح کرد: عده‌ای از مخاطبان کتاب که تمایل دارند، کتاب را به صورت فیزیکی تورق کنند،‌ با ناشر آشنا شوند.می‌توانند حضوری از نزدیک کتاب را ببینند و مجازی با یک تلفن همراه خرید کنند.بعد کتاب هم از طریق پست ارسال شود‌‌.

وی در پاسخ به این پرسش که حضور همزمان در نمایشگاه کتاب و فروش مجازی برای ناشران دشواری‌هایی را به همراه خواهد داشت،‌ تصور نمی‌کنید که فشار روی ناشر زیاد باشد،‌ گفت: به هر حال کار سختی‌هایی را به همراه دارد، اگر دستمان باز بود، قدرت انتخاب داشتیم. می‌توانستیم به شیوه دیگری عمل کنیم؛ ولی اکنون قدرت انتخابی نداریم. ستاد کرونا می‌گوید یا برگزار نکنید یا اگر برگزار می‌کنید،‌ جمعیت زیادی نباشد، جمعیت حاضر واکسن زده باشند و ... .

حسینی‌نیک تصریح کرد: به هر حال مسئولیت اجتماعی ما ایجاب می‌کند که به دلیل برگزاری یک رویداد فرهنگی زندگی مردم را به خطر نیندازیم. در عین حال ناشر می‌تواند یک نفر را در غرفه‌اش بگذارد تا کتاب معرفی کند و مابقی کارمندانش در دفتر انتشارات کارها را دنبال کنند. خریداران هم حتماً تمایل ندارند که  حضوری به مصلی آمده و خرید انجام دهند‌، به ویژه از شهرستان‌ها. اصلاً شرط ستاد کرونا هم این است که از شهرستان ناشر و مشتری حضور نداشته باشد.

وی گفت: از سوی دیگر حالا شاید فرصتی باشد تا در شرایط کرونا بتوانیم در ساختار نمایشگاه تغییر اساسی ایجاد کنیم و از بازار مکاره‌ای که هر ساله وجود داشته و فسادهایی نیز در خلال آن بوده است، اندکی فاصله بگیریم.

حسینی‌نیک در عین حال اجرایی شدن این طرح را خالی از اشکال ندانست و افزود: هر کار تازه‌ای ممکن است مشکلاتی به همراه داشته باشد،‌ مثلاً حضور تجمیعی مردم ممکن است ایجاد شود،‌ یا مخاطب انتظار خرید فیزیکی داشته باشد و ... اما نباید فکر کرد که نمایشگاه کتاب اگر شلوغ نباشد،‌ شکست خواهد خورد. نمایشگاه می‌تواند محلی برای آشنایی نویسنده با ناشر باشد یا محلی برای برگزاری جشن امضای کتاب‌ و مجالی برای دیدار توزیع‌کنندگان با ناشران باشد.  

 وی به اختلاف نظر اعضای شورای سیاست‌گذاری اشاره و اضافه کرد: اختلاف‌‌نظرها درباره اینکه آیا فروش فیزیکی باشد یا نه،‌ نمایشگاه بر مقیاس ناشر باشد یا بر مقیاس موضوع و ... وجود دارد که امروز درباره آن تصمیم‌گیری خواهد شد.

پیش از این یاسر احمدوند- معاون فرهنگی وزارت ارشاد نیز گفته بود:‌ برگزاری نمایشگاه کتاب تهران از نظر ما موردی ندارد؛ ولی باید شرایط کشور و وضعیت کرونایی نیز مشخص‌ شود. نکته قطعی این است که امکان حضور گسترده مراجعان به نمایشگاه همچون سال‌های گذشته وجود ندارد. باید به گونه‌ای عمل کنیم که ازدحام و شلوغی جمعیت در نمایشگاه کتاب وجود نداشته باشد. همچنین عرض راهروها باید دو برابر شود،‌  تعداد غرفه‌ها کمتر می‌شود، احتمالاً تعییر بزرگ این دوره نمایشگاه نسبت به سال‌های گذشته این است که امکان فروش صرفاً از طریق سایت خواهد بود و نمایشگاه محل نمایشگاه است نه فروشگاه.

طی سال‌های اخیر و به دنبال توسعه حضور ناشران ایرانی در نمایشگاه‌های بین‌المللی کتاب بسیاری از فعالان نشر به تغییر شیوه برگزاری نمایشگاه کتاب تهران از صورت فروشگاهی به نمایشگاهی تأکید داشته و این اتفاق را زمینه‌ساز برداشتن گام‌های بلند و جدی به سوی حرفه‌ای شدن صنعت نشر در ایران بر می‌شمردند. این اتفاق اما همواره مخالفانی نیز داشت که عمده آن ناشرانی بودند که از محل فروش کتاب در نمایشگاه کتاب منتفع می‌شوند و برگزار نشدن آن را ضربه به خود می‌دانستند.

با این همه کرونا و تجربه برگزاری دو دوره نمایشگاه مجازی کتاب تهران این واقعیت را بار دیگر گوشزد کرد که می‌توان جراحی بزرگی در ساختار این رویداد انجام داد و به جای دلخوش کردن به تراکم جمعیت بیش از اندازه و ازدحام و موارد جانبی ناشی از آن که به طور عمده هزینه‌های مادی بسیاری را به ستاد برگزاری تحمیل می‌کرد، کیفیت برگزاری رویداد را بهبود بخشید؛ البته در این جراحی باید به وضعیت بدنه نشر و بنیه ضعیف اقتصادی آن به ویژه در سال‌های توام با حضور کرونا نیز توجه داشت.