بسم الله الرحمن الرحیم

اللَّهُمَّ اغْسِلْنِی فِیهِ مِنَ الذُّنُوبِ وَ طَهِّرْنِی فِیهِ مِنَ الْعُیوبِ وَ امْتَحِنْ قَلْبِی فِیهِ بِتَقْوَی الْقُلُوبِ یا مُقِیلَ عَثَرَاتِ الْمُذْنِبِین.

خدایا در این روز مرا از گناهان پاکیزه گردان و از هر نقص و عیبی پاک ساز و دلم در آزمایش، رتبه دل‌های اهل تقوا بخش، ای پذیرنده عذر لغزش‌های گناهکاران.

شرح دعا:

دست نیاز به سوی درگاه خداوند بی نیاز بلند می‌کنیم که: خدایا! مرا امروز از گناهان شست و شو دِه.

«قلب» انسان قبل از آلودگی به گناه همانند صفحه‌ای سپید و درخشنده است که هر گناه نقطه ی سیاهی بر روی این صفحه ایجاد می‌کند. به همین ترتیب، نقاط سیاه همه جا را می پوشاند و قلب انسان را در تاریکی و سیاهی مطلق فرو می برد تا آن جا که راه نجات بر او بسته می شود و دیگر معنای توبه و استغفار را درک نمی کند و به فرموده ی قرآن، پرده ای قلب و گوش و چشم او را فرا می گیرد و عذاب دردناکی در انتظارش خواهد بود. باید پیش از آن که سیاهی و تیرگی، قلب را از بین ببرد، چاره‌ای اندیشید. دعای امروز به ما می آموزد که از خداوند بخواهیم وجودمان را از گناهان بشوید و راه توبه را برای ما بگشاید؛ توبه ای که با شرایط و آداب مخصوص انجام پذیرد و مجال بازگشت به گناه را از ما بگیرد. توبه با شستن گناهان، انسان را به گستره لطف الهی باز می گرداند. عواملی که سبب می شود انسان گنهکار به سوی خدا باز گردد و از کردار زشت خویش شرمنده شده و حقیقتا توبه کند، عبارت است از: اوّل، خواندن قرآن و مطالعه ی تفسیر آن. دوّم، بررسی و تحقیق در گفتار پیامبران و ائمه معصومین و اولیای الهی. سوم، مطالعه در حالات جباران و ستمگران و اهل گناه در تاریخ. چهارم، محاسبه ی نفس و سنجش رفتار و کردار و گفتار خود در گذشته و حال. باید دانست گناه بر قلب انسان و نیز بر چهره و ظاهر افراد تأثیر می گذارد. بنابراین در روز قیامت، مجرمان از سیما و چهره ی خود شناخته می شوند. قرآن کریم نیز به این نکته اشاره می‌کند و می‌فرماید: مجرمان با قیافه هایشان شناخته می شوند و آن گاه آن ها را با موهای پیش سر و پاهایشان می‌گیرند.

در مورد حَجَرالاَسْوَد نیز گفته‌اند: این سنگ از ابتدا سیاه نبوده بلکه به مرور زمان و به جهت تماس دست گناهکاران با آن سیاه شده است.

امام صادق علیه السلام درباره انواع گناهان و پیامدهای آن می‌فرماید: گناهانی که باعث تغییر و دگرگونی نعمت‌ها می‌شود، ظلم است. گناهانی که پشیمانی به بار می‌آورد، قتل است. گناهانی که موجب نزول عذاب می‌شود، ظلم است. گناهانی که باعث پرده دری می شود، نوشیدن مشروبات الکلی است. گناهانی که باعث کمی رزق می‌شود، زناست. گناهانی که باعث نابودی زودرس می‌شود، دوری جستن از فامیل و نزدیکان است و گناهانی که مانع استجابت دعا و تیرگی آسمان می شود، نفرین پدر و مادر است.

در فراز دوّم از دعای این روز مبارک می خوانیم:

خدایا! مرا امروز از عیب و نقص‌ها پاک گردان.

هیچ انسانی از عیب و نقص بری نیست مگر این که از معصومین علیهم السلام باشد. پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله وسلم و فاطمه زهرا علیهاالسلام و دوازده امام علیه‌السلام به هیچ گناهی و خطایی آلوده نشدند و خداوند این امتیاز را فقط به ایشان عطا فرموده است. «عیوب» بر دو گونه‌اند: یک دسته عیوب جسمی و ظاهری اند و دسته ای دیگر عیوب درونی و باطنی. آدمی می کوشد عیب‌های جسمی را چون قابل رؤیت و مشاهده هستند، به گونه‌ای از بین ببرد یا بپوشاند. عیوب باطنی، ناپیدا و پنهان است و سیرت مؤمن را زشت و ناخوشایند می کند. بنابراین اصلاح آن نیز روش ویژه‌ای می طلبد. حسد، کبر، بداخلاقی، ناسزاگویی، حرص، کینه و خشم عیوب باطنی هستند که باید برای زدودن آن ها تلاش کرد و این صفات ناپسند را از خانه ی دل بیرون راند. اما این کار ساده ای نیست و به ریاضت و مبارزه ی بی امان با نفس اماره نیاز دارد. در این موارد باید از خداوند متعال کمک گرفت و همان‌گونه که گناهان را از قلب زدودیم، خود را از این عیوب نیز پاک و طاهر سازیم و پیش از این که به دنبال عیب‌جویی از دیگران باشیم، عیب‌های خود را برطرف کنیم.

بلال حبشی، مؤذّن معروف رسول اکرم صلی‌الله علیه و آله وسلم علاوه بر این که قیافه و رنگ زیبایی نداشت، به لکنت زبان نیز دچار بود. مثلاً به جای «اَشْهَدُ» می‌گفت: «أَسْهَدُ» روزی یک نفر که در سخنوری و لفظ بازی بسیار توانا بود. در موضوعی با بلال مناظره کرد و چون بلال نمی‌توانست کلمات را به نیکی ادا کند، آن شخص سخنور، سخنان زیبا می‌گفت و با پوزخند خود، بلال را مسخره می‌کرد. شخص دیگری که ناظر این جریان بود، به حضور امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام رسید و عرض کرد: «من امروز دیدم شخص سخنوری با بلال حبشی مناظره می‌کرد و او با استخدام واژه‌های موزون و جالب سخن می‌گفت، ولی زبان بلال، گیر می‌کرد. آن شخص نیز با غرور خاصی سخن پراکنی می‌کرد و می‌خندید.» امیرمؤمنان علی علیه‌السلام به او فرمود: «ای بنده خدا! آن شخص سخنور می‌خواست با آن گونه سخن گفتن، ارزش خود را با ارزش اعمال بلال بسنجد، ولی سخن زیبای او در صورتی که کردار نیک نداشته باشد، زشت‌ترین سخن است و هیچ‌گونه زیانی به بلال حبشی نمی‌رساند و کردار نیک بلال در مقایسه با گفتار زیبای آن کس بسیار با ارزش‌تر است.

در فراز آخر از دعای امروز، می گوییم:

خدایا! دلم را با تقوای قلوب بیازمای،ای پوزش پذیر خطاهای گناهکاران!

هریک از اعضا و جوارح آدمی، برای خود منزلتی دارند و در مورد آن‌ها باید تقوا را رعایت کرد. تقوای دست، دوری از خیانت و سرقت و حمایت از ایتام و فقر است. تقوای گوش، دوری از شنیدنی‌های حرام، غیبت، تهمت و بدگویی و امثال آن است. تقوای زبان، حفظ زبان از ناگفتنی هاست؛ زیرا بیشتر اهل جهنم به وسیله زبان به آتش کشیده می‌شوند. از همه این‌ها مهم تر و با ارزش تر، تقوای قلب است. صیانت ظاهر و باطن از همه معاصی و گناهان، تقوای قلب است.

امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام در اهمیت تقوا می‌فرمایند: کسی که تقوا را شعار قلبی خود قرار دهد در خیر و نیکویی از دیگری، سبقت گرفت و کردارش رستگار گردید.

تقوای قلب، نگهداری دل از وسوسه های شیطانی، ریا و تظاهر، انگیزه‌های غیرالهی و شهرت طلبی و امثال آن است. تقوای قلب، حفظ آن از گزند کینه، حسد، خودپسندی و غرور است. تقوای قلب، خضوع و فروتنی است. تقوای قلب، خدا را با چشم دل دیدن و قیامت را به یاد داشتن و به فکر حساب و کتاب و رستاخیز بودن است. پاکی دل، روشنایی ضمیر و بصیرت درون است. باید دانست که ما امتحان و آزمایش بزرگی در پیش داریم. این آزمایش با آزمایش های دیگر تفاوت دارد و به تعبیری از مراحل بالای امتحان الهی است. با توجه به آن چه درباره ی پاکی از گناه و عیوب و خواسته های مهم دیگر گفتیم، باید خود را برای این امتحان آماده سازیم؛ چون فرض این است که دعاها اثر تربیتی خود را گذاشته و این توانایی را در ما ایجاد کرده است که به امتحان قلبی آزموده شویم. هم چنان که طلا را محک می زنند تا عیارش را معلوم سازند، عیار مؤمن نیز با امتحان قلبی مشخص می‌شود.

خداوند متعال درباره شعایر الهی و تقوای قلب می‌فرماید: هرکس شعایر الهی را بزرگ دارد و به نشانه‌های آیین خدا و پرچم‌های اطاعت او احترام بگذارد، این از تقوای قلب است.

ارتباط این عمل نیز با تقوای قلب روشن است؛ زیرا چه بسا افراد متظاهر و منافق به تعظیم شعایر تظاهر می کنند، ولی چون از قلب آنها سرچشمه نمی گیرد، بی‌ارزش است. تعظیم و بزرگداشت حقیقی از آنِ کسانی است که تقوای قلب دارند. در حدیثی پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و آله وسلم به سینه خود اشاره کردند و فرمودند: «حقیقت تقوا این جاست».