گزارش- امیدبانوان؛ آمار و جداول مطرح در این زمینه، درحالی از افزایش تعداد زنان سیگاری در کشور خبر می‌دهد که به استناد مطالب بارگذاری‌شده در این راستا؛ «درحال‌حاضر به ازای هر شش مرد سیگاری، یک زن سیگاری وجود دارد که در گذشته این نسبت، یک به ۹ بوده است»؛ مهمی که شیوع روبه‌رشدِ استعمال دخانیات میان دختران و زنان جامعه را به عنوان معضلی جدی خاطرنشان می‌کند.

در این راستا کارشناسانِ متعدد با ذکر مطالب و مفاهیم پرتکرار، درحالی سعی بر برجسته‌کردن آسیبِ چندین ساله دارند که ناهنجاری موجود، در لایه‌های جامعه درحال رشد و تکثیر است و غفلت از این معضل در کنار عادی‌انگاری، به افزایش آمار در آسیب‌های اجتماعی اضافه کرده است.

در نگاه ابتدایی و با گفت‌وگوهای اجمالی درخصوص ورودِ زنان در این امر، شنیده‌ها حکایت از این مهم دارد که اگرچه از سال‌های گذشته تا کنون؛ قدرت زنانه، موضوع و موضع بسیاری از بانوان جامعۀ حاضر است که دستیابی به این امر در اضلاع گوناگون و تصاحب کسوت‌های متعدد و کرسی‌های به‌نام، قابل مشاهده است و درتقابل، رؤیت شماری از بانوان با استایل مردانه علی‌الخصوص پک‌های ممتد، استیلای زنانه‌ای را به رخ می‌کشد که گویا از چند دهۀ گذشته تا کنون، به یک‌باره از غوغای مردسالارانه به میدانی وارد شده‌اند که بازگو کنند: حرفۀ زنان چیزی جدا از پخت و پز و رُفت و روب است. اما این کجا و آن کجا؟

«طبق گزارش جنسیتی سازمان بهداشت جهانی در مورد سیگار در سال ۲۰۲۰ حدود ۲۰۰ میلیون نفر از یک میلیارد سیگاری در جهان را زنان تشکیل می‌دهند و نکته حائز اهمیت این‌که صنعت تنباکو در جهان با توجه به اینکه بازار خود را در میان مردان پیدا کرده با تغییر مسیر برای افزایش وسعت بازار خود، زنان را به شدت هدف قرار داده است و اکنون سیگارهایی فقط برای مصرف زنان به بازارهای جهانی گسیل شده است».

گزارش سازمان بهداشت جهانی نشان می‌دهد: «از بیش از ۵ میلیون نفری که سالیانه جان خود را در اثر استعمال سیگار از دست می‌دهند، ۱.۵ میلیون نفر زن هستند که ۷۵ درصد آن‌ها در کشورهای کم‌ یا متوسط درآمد زندگی می‌کنند. کارشناسان این سازمان معتقدند اگر کشورها توجه نکنند، تا سال ۲۰۳۰ سیگارکشیدن می‌تواند عامل مرگ دست‌کم ۸ میلیون نفر در سال باشد که ۲.۵ میلیون نفر از آنها را زنان تشکیل می‌دهند»!

همچنین درحالی به استنادِ آمار در این زمینه، حدود ۱۴۰۰۰۰ زن به صورت سالیانه به موجب خطرات ناشی از استعمال سیگار جان خود را از دست می دهند که بر اساس آمار به دست آمده توسط سازمان بهداشت جهانی میزان استعمال دخانیات در مردان و بانوان در کشورهای در حال توسعه سیر نزولی دارد.

موارد فوق با آمار شفاف در این راستا به طور صریح از زنگِ خطرِ «زنانه‌شدن مصرف سیگار» در کشورهای عقب‌مانده خبر می‌دهد و در جامعه حاضر و با رصد گذرا در این مبحث، شواهد و آمار اجمالی در این خصوص از رشد زنان سیگاری در کشور می‌گوید؛ موضوعی که برای بسیاری از بانوان کشور، درگیرشدنِ ممتد با مواد دخانی و اعتیاد و بیماری را به دنبال دارد و برای گروهی، پرستیژ خاص است که پک می‌زنند و دود می‌کنند؛ غافل از این مهم که استعمال دخانیات در کشورهای درحال توسعه، درخصوص پرستیژ و ژست و از ما بهتران بودن، محلی از اعراب ندارد.

سیدحسن موسوی‌چلک- رئیس انجمن مددکاری اجتماعی ایران، معتقد است: یکی از موضوع‌هایی که تقریباً در سه دهه اخیر در کشور ما موضوعیت پیدا کرده، آسیب‌های اجتماعی است. با توجه به اینکه آسیب‌های اجتماعی مرز جنسیتی نمی‌شناسد، به طور طبیعی زنان و دختران هم از جمله گروه‌هایی هستند که درگیر این نوع آسیب‌ها می‌شوند. حال این آسیب‌ها می‌تواند به اشکال و انواع مختلف باشند که از جمله این موارد سیگارکشیدن است. موسوی‌چلک درباره دلایل سیگار کشیدن بانوان می‌گوید: «سیگار کشیدن به دلایل مختلفی می‌تواند انجام شود که از جمله آن، اموری مثل ابراز وجود، سرگرمی، کنجکاوی، ژست و تسکین است. همچنین استعمال سیگار می‌تواند به دلیل رقابت با مردان یا بیماری‌ها و مشکلات متعدد، زمینه‌های خانوادگی، ارتباط با دوستان و... انجام شود». به اعتقاد وی، «عادی‌سازی در مردان و زنان می‌تواند خطرناک باشد و فرقی ندارد. سیگار کشیدن در مردان به دلایل مختلفی سابقه طولانی‌تری دارد و جامعه با استعمال سیگار مردان چندان مشکلی ندارد، اما در مورد استعمال سیگار توسط زنان، پیش از این حساسیت‌ها بیشتر بود؛ اما امروزه این حساسیت‌ها به طور کامل از بین رفته و دیگر سیگار کشیدن در میان مردان و زنان قبح گذشته را ندارد».

اکرم سهرابی- روانشناس نیز در این خصوص می‌گوید: مصرف سیگار در دختران و زنان جوان دلایل متعددی اعم از عوامل محیطی، فرهنگی و روان‌شناختی دارد که از آن جمله خانوده، دوست و محیط است. زیرا فرد به تنهایی نمی‌تواند گرایش را بالا ببرد. به گفتۀ سهرابی؛ «رها شدن دختران و نابرابری جنسیتی در جامعه و خانواده و همچنین شیوه جامعه‌پذیری جنسیتی و خشونت‌های خانوادگی زمینه‌ساز تنش‌ها و درگیری‌های روحی و روانی می‌شوند که فرد برای تسکین آن‌ها به سمت مصرف سیگار و حتی مواد مخدر روی می‌آورد».

موارد مذکور درحالی با ابعاد و زوایای متعدد از گذشته تا کنون، رئوس پرخطر در این زمینه را گوشزد می‌کنند که به اعتقاد کارشناسان در این زمینه، فضای خانواده و نوع دوستان، به طرز قابل توجهی در روی‌آوری و یا عدم گرایش افراد به آسیب‌ها می‌تواند موثر باشد و جامعه نیز از طریق فرهنگ‌سازی در این راستا و روشنگری در خصوص ساختار شخصیتی و فیزیولوژیکی زنان در اثر مصرف سیگار می‌تواند در مرتبۀ خود به کاهش این آسیب منجر شود.

مجید ابهری- رفتارشناس و آسیب‌شناس اجتماعی نیز در این زمینه معتقد است: گسترش عادت‌های زشت در جامعه معمولاً از سنین جوانی و نوجوانی آغاز می‌شود و تا اواخر عمر ادامه پیدا می‌کند و در برخی از عادات، مانند کشیدن سیگار یا قلیان، تأثیر الگوهای رفتاری غیرقابل انکار است. وی با اشاره به الگوهای رفتاری جامعه می‌افزاید: به ترتیب والدین، دوستان، همسالان و هنجارفرستان به عنوان الگوهای رفتاری در جامعه ارزیابی می‌شوند. هنرمندان و چهره‌های مشهور نیز در قالب نقش و در زندگی واقعی تأثیر عمیقی بر رفتار جوانان به خصوص در دوران بلوغ و پس از آن دارند.

همچنین احسان کاظمی- روان‌شناس اجتماعی، درخصوص مطرح نشدن جنسیت در گرایش به رفتارهای نامتعارف، اظهار می‌کند: در گرایش افراد به رفتارهای نامتعارف، جنسیت مطرح نمی‌شود مگر اینکه ذهنیت اولیه اشتباهی مبنی بر مردانه بودن مصرف دخانیات وجود داشته باشد. وی با اشاره به عوامل مؤثر بر سیگاری شدن زنان می‌افزاید: «عمده‌ترین علت گرایش زنان به سیگار، ترویج آن در رسانه است؛ زیرا در رسانه‌ها مشاهده می‌شود که یک بازیگر در تمام موقعیت‌ها مانند عصبانیت، خوشحالی، غمگین بودن، تفکر و تفریح کردن در حال سیگار کشیدن است. پخش شدن چنین تصاویری منجربه از بین رفتن قبح سیگار کشیدن می‌شود و حتی کودکان و نوجوانان نیز به سیگار تمایل پیدا می‌کنند».

و جدای از بُعد اجتماعی و علل گرایش در این زمینه، درحالی به کرات از اثرات سوء مصرف سیگار و آسیب‌های متعدد جسمی در بانوان، صحبت شده که به عنوان نمونه و اشارۀ کوتاه در این خصوص، سیمین ظفردوست- عضو هیئت علمی پژوهشگاه ابن سینا، با اشاره به اینکه مصرف سیگار اثرات بدی بر سلول‌های تخمدان می گذارد، می‌گوید: در خانمی که سیگار می کشد ذخیره تخمدان چند سال زودتر از موعد مقرر یعنی تقریبا 32 سالگی اتفاق می‌افتد. ظفردوست با بیان اینکه مصرف سیگار و قلیان در دختران و زنان جوان ما افزایش پیدا کرده، مطرح می‌کند: زنان جوان بدون اطلاع از مضرات مواد دخانی بر قدرت باروری، از این مواد به عنوان یک تفریح و عادت استفاده می‌کنند، درحالی که بررسی‌ها نشان داده بیش از 200 ماده شیمیایی در سیگار وجود دارد که روی سلول‌های مختلف بدن از جمله کبد، پوست، قلب، مغز و از جمله سلول‌های تخمدان اثرات بدی می‌گذارند. همچنین به اعتقاد عضو هیئت علمی پژوهشگاه ابن سینا، «خانم‌های سیگاری وقتی باردار می‌شوند، جنین خود را هم دچار آسیب می‌کنند. مواد سمی داخل سیگار و قلیان باعث مشکلات مغزی جنین، پایین بودن سطح هوشی و آنومالی‌های جنین می‌شود».

و آنچه در این میان با شنیده‌ها و گفته‌های متعددِ کارشناسان به اهمیت موضوع می‌افزاید؛ فرهنگ‌سازی در ابعادمتوالیِ این امر است که تاحد بسزایی به روند کاهشی در این مسیر کمک‌کننده خواهد بود که جمع‌بندیِ یکایک سخنان، بر این امر تکیه دارد که اگرچه فقدان وجهه اجتماعی درکنار عدم پذیرفته‌شدن بانوان در گروه‌های قابل اهمیت جامعه به کاهش اعتماد به‌نفس زنان در طبقه‌های متفاوت و مسئولیت‌های اجتماعی ختم می‌شود که در تقابل این امر، مصرف سیگار در گروه و شماری از بانوان کشور برای تسکین آلام روحی یا خودنمایی در گروه‌های مرفه و خاص جامعه، مسیرِ افزایش بیماری‌های زنانه و اختلالات متعدد روحی را به همراه دارد که به باور جامعه‌دانان و کارشناسانِ متعدد در این زمینه، تکرار ماوقع موجود در کنار فرهنگ‌سازیِ روتین می‌تواند شبیه فرهنگ استفاده از کمربند ایمنی، ماسک زدن در دوران کرونا و سایر موارد اینچنینی -که با تکرار به برجسته‌شدن موضوع و حل معضل راه پیدا کرده- مؤثر باشد و راه حل نهایی چون تمام راهبردهای مشخص در رفع آسیب‌های اجتماعی، ورودِ مسئولان و نهادهای ذی‌ربط در مؤلفۀ مذکور است که باید منتظر بود و دید راهکار برنامه‌ریزی شده در این راستا از سوی دستگاه و ارگان مربوطه ارائه خواهد شد یا جامعه به توالی شاهد افزایش بانوان سیگاری، آسیب‌های متعدد اجتماعی، ناهنجاری‌ها و تکثیر آنومی خواهد بود!