یادداشت- امیدبانوان؛ مهر نوشت: محمدمهدی سیدناصری، مدرس دانشگاه و پژوهشگر حوزه حقوق کودکان و نویسنده و مترجم کتاب‌هایی همچون: «سازمان ملل متحد را بهتر بشناسیم»، «حمایت از حقوق کودکان در اسناد سازمان ملل متحد»، «حمایت از حقوق کودکان از منظر حقوق بین الملل بشردوستانه» و «حقوق فردی و اجتماعی کودکان» و «حمایت از حقوق کودکان کار در اسناد سازمان ملل متحد» در یادداشتی، از ضرورت کتابخوانی کودکان نوشته است.

مشروح این یادداشت را در ادامه می‌خوانیم:

از مهم‌ترین تأثیرات فرهنگ کتاب‌خوانی بر فرهنگ جامعه باید گفت که، در یک جامعه که افراد آن اهل مطالعه هستند، مردم و مسئولان به تفاوت اندیشه اعتقاد دارند، به ساختار، رویه، قانون، آئین‌نامه اعتقاد دارند. حقوق شهروندی را رعایت می‌کنند. در همین راستا صاحبان اندیشه معتقدند ملت‌هایی که فرهنگ مطالعه و کتاب‌خوانی در بین آنان رواج بیشتری داشته توانسته‌اند فرهنگی به‌مراتب ماندگارتر و پویاتر از خود بر جای بگذارند و میراث فرهنگی و هویتی، دستاوردهای عالمان و فرهیختگان خود را به نسل‌های بعد انتقال دهند. در این مسیر برنامه‌ریزی صحیح فرهنگی علاوه بر حفظ هویت ملی و قومی عاملی است که منجر به خودشناسی و ایستادگی در مقابل هجوم فرهنگ‌های دیگر می‌شود و به حفظ فرهنگ خودی می‌انجامد.

کتاب و کتاب‌خوانی یکی از مؤلفه‌های مهم فرهنگی هر جامعه است و لزوم توجه به آن بر هیچ‌کس پوشیده نیست. در کنار اهمیت مطالعه در جامعه، موضوع انس کودکان با کتاب نیز بسیار قابل توجه و مهم است. از آن جایی که کتاب دریچه‌ی ورود به دنیای حیرت‌انگیز علم و دانش است و یکی از مهم‌ترین روش‌های افزایش توانمندی‌های کودک به شمار می‌رود، همگان باید توجه ویژه‌ای نسبت به فرهنگ‌سازی و نهادینه شدن عادت مطالعه در کودکان داشته باشند. به‌خصوص که در دوره پس از کرونا و خلق فناوری بلاکچین و ظهور و گسترش روز افزون پدیده‌های جدید تکنولوژیک در زندگی‌هایمان و وابستگی کودکان به عنوان آسیب پذیرترین قشر جامعه به ابزار دیجیتال، مطالعه و کتاب‌خوانی در کودکان دچار آسیب شده و فضای مجازی و ابزارهای دیجیتال تا حدود بسیاری جای کتاب‌خوانی را در کودکان گرفته است.

کودکی که کتاب می‌خواند تمرینی برای کسب مهارت‌های مختلف اجتماعی را تجربه می‌کند. او با شنیدن قصه‌ها تعامل، گفت‌وگو، خوب گوش دادن، احترام به دیگران و افزایش گنجینه‌ی واژگانی را تمرین می‌کند. در کنار آن، مطالعه در آمادگی برای بهتر خواندن و نوشتن، تقویت تخیل و نیروی ابتکار، پرورش خلاقیت و کنجکاوی، افزایش تمرکز، یادگیری روش‌های حل مسأله و آمادگی کودک برای ورود به مدرسه بسیار تأثیرگذار است. همچنین کتاب‌خوانیِ مشارکتی نیز تمرینی برای تقویت ارتباط کودک با والدین است. به گونه‌ای که بدون تکیه بر قصه، کودک را در شخصیت‌پردازی، توصیف و پایان‌بندی داستان سهیم کنیم تا خودش با تخیل و هم‌ذات‌پنداری قصه‌ها را بسازد.

نکته مهم این است که وقتی پدر و مادری خود اهل مطالعه باشند و کودک آنها را علاقه‌مند و پیگیر کتاب ببیند، قطعاً با الگوبرداری به کتاب خواندن علاقه‌مند می‌شود. در واقع تقلید مقطع مهمی از مراحل رشد کودک بوده و در این راستا والدین باید الگوهای مناسب رفتاری برای کودک خود باشند. پس صِرف گفتن به کودک، او کتاب‌خوان نخواهد شد و باید بعد از الگودهی مناسب، با برنامه‌ریزی و ایجاد بستر درست مثل گنجاندن ساعت کتاب‌خوانی روزانه و تهیه‌ی کتاب‌های مورد علاقه و مناسب کودک، عادت کتاب‌خوانی را در او ایجاد کرد.

با توجه به این‌که نمی‌توان فناوری و تکنولوژی را نادیده گرفت و از زندگی حذف کرد، باید با بکارگیری روش‌های خلاقانه و تازه در بستر خانواده و جامعه، آن را کنترل کرد و با نظارت و مدیریت ارتباط کودکان با ابزار دیجیتال و ایجاد جایگزین‌های جذاب و مناسب، این وابستگی را به حداقل رساند و جایگاه کتاب و کتابخوانی را در زندگی کودکان بالا برد.

استفاده از ظرفیت‌های فناوری دیجیتال در سطح اجتماع و نهادهای آموزشی و فرهنگی در ترویج عادت کتابخوانی در جامعه گام دیگری در ایجاد تعامل بین کتاب و سرگرمی‌های دیجیتال است. استفاده از ابزار دیجیتال برای معرفی کتاب به کودکان، تولید نسخه‌های الکترونیک کتاب و کتاب‌های صوتی مناسب و استاندارد می‌تواند سبب شود تا کودکان از ابزار دیجیتالی که در اختیار دارند بهینه‌تر استفاده کنند و زمانی را که در فضای مجازی سپری می‌کنند، به مطالعه و کسب دانش بپردازند.

سی‌امین دوره هفته کتاب جمهوری اسلامی ایران با شعار «ما همانیم که می‌خوانیم» از بیست‌ویکم تا بیست‌وهفتم آبان ماه ۱۴۰۱ در سراسر کشور برگزار شد. بی گمان آنان که گام‌های بلندی در پیشرفت‌های گوناگون برداشته‌اند، هرگز با کتاب و کتاب خوانی بیگانه نبوده‌اند. آنها مطالعه را به عنوان عنصری اصلی و ضروری در زندگی خود دانسته و آن را برای بازتاب نور، جلوه و جمال فرهنگ بر دل‌های همه جهانیان برای تحولی اساسی مناسب دانسته‌اند.