البرز- امیدبانوان؛ در بازه زمانیِ حاضر و باتوجه به پاندمی کووید19 و آنچه به طور مستمر بر خلقیات یکایک افراد تأثیر مستقیم دارد و با توجه به برآیند کلی، آمار و ارقام موجود دراین مسیر، از رشد چندبرابریِ بحران سلامت روان و عوارض روحیِ کرونا در زنان، ۳ برابر بیش از مردان، خبر می‌دهد.

در یک گزارش جامع با ملاحظه به مشاهدات کلی در اجتماع فعلی، برآیند نهایی براین امر تأکید دارد که «در پاندمی کووید19، علاوه بر ترس از ابتلا به بیماری، تغییرات فاحشی در زندگی روزمره نیز رخ داده است. محدودیت در حرکت و جابجایی، کار در خانه، مدرسه در خانه، بیکاری‌های موقت و از دست دادن تماس فیزیکی با اعضاء خانواده، دوستان و همکاران همه و همه تغییراتی است که می‌تواند بر سلامت روان ما تأثیر بگذارد. افراد در بخش‌های مختلف یک جامعه ممکن است علائم روانشناختی به کووید19 را در طول فاز افزایشی گسترش بیماری تجربه نمایند. این شامل بیماران مبتلا به کووید19، افراد قرنطینه شده، کارکنان مراقبت‌های بهداشتی و اعضای خانواده کارکنان پزشکی، کودکان، دانشجویان دانشگاه، زنان حامله و خانواده‌‌ها می‌شود و در یک مطالعه که توسط مؤسسه غیرانتفاعی Care International انجام شد، این‌چنین آمده است: اگرچه همه افراد تحت تأثیر نگرانی، اضطراب و خستگی روحی ناشی از پاندمی کووید19 هستند، ولی میزان عوارض جدی روحی روانی نظیر اضطراب، بی‌اشتهایی، بی‎‌خوابی و اختلال در توان انجام دادن کارهای روزمره در زنان سه برابرِ مردان است».

(27% در زنان در مقابل 10% در مردان). این مطالعه بر روی 10400 مورد زن و مرد از کشورهای مختلف شامل ایالات متحده، امریکای لاتین و خاورمیانه انجام شده است.

با توجه به موارد مذکور آنچه در ابتدای امر، ضرورت واکاویِ بیشتر را طالب است، توجه به آموزش‌های موجود، فرهنگ‌سازی و رفع تنش‌های ممکن‌الوقوع در محیط کار و منزل است تا با فاصلۀ فاحشی بتوان آمار موجود را حداقل در کشور به نقطۀ مطلوب، تغییرِ جهت داد.

. در این مسیر، در حالی بررسیِ چند ضلع از هرم سلامت بانوان، حائز اهمیت است که در ابتدای امر، با فرهنگ‌سازیِ مستمر در بخش‌های متعدد و توجه بیش از پیش به فرآیند روحی در بانوان، می‌توان تا حد مطلوبی به درصدِ قابل توجهی از سلامت روحیِ زنان در عرصه‌های متعدد کشور امیدوار بود.

گام اول: اجرایی شدنِ سند سلامت زنان

آموزش‌ها در زمینه ابعاد مختلف سلامت جسمی، روانی و اجتماعی در کنارِ خدمات ادغام یافته شامل خطرسنجی و پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی، دیابت، فشارخون، پیشگیری از سقوط، غربالگری برای سرطان‌های شایع، تغذیه سالم، سلامت روان و... در حالی از جمله موارد قابل ذکری است که نیازمند اجرایی شدنِ سند سلامت برای بانوان کشور است تا در قالب بسته‌های بهداشتی از سوی وزارت بهداشت ارائه شود که قطعاً منوط به دوران کرونا و زمان فعلی نیست و چشم‌انداز گسترده در این راستا را نیازمند است تا به توالی و استمرار از طریق تریبون‌های متعدد دیداری- شنیداری و در قالبِ ارسالِ پیامک‌هایی برای بانوان کشور، مسیر آگاهی و روحیه‌بخشی به بانوان را تا حد میانه‌ای، هموار کند.

این امر که تا حد قابل توجهی به اجرای سند سلامت زنان تکیه دارد، در حالی همچنان در رکود به سر می‌برد که کیانوش کمالی- کارشناس اداره میانسالان وزارت بهداشت، مهرماهِ گذشته از افول شاخص‌های سلامت زنان در سایه کرونا خبر داد و مطرح کرد: مراحل تدوین سند سلامت زنان به پایان رسیده است. وی با بیان این مهم که پیش‌نویس سند با کلیه سازمان‌ها و نهادهای دست اندرکار به اشتراک گذاشته شده و نظرات آنان اعمال شده و سند نهایی شده است، بیان کرد: این سند در حال حاضر در دستور کار شورای عالی سلامت و امنیت غذایی قرار گرفته و در دست بررسی برای تصویب است. نقش وزارت بهداشت در اجرای این سند سلامت در دو محور اصلی است. یک بخش وزارت بهداشت به عنوان متولی اصلی سلامت و ارائه دهنده خدمات است و نقش دیگر وزارت بهداشت، نقش فرابخشی و حاکمیتی آن است که شامل جلب مشارکت و هماهنگ کردن سیاست‌ها و برنامه‌های سایر دستگاه‌ها و سازمان‌های مرتبط با توجه به نیازها و چالش‌های ویژه سلامت زنان و نظارت بر اقدامات آن‌ها است.

در این راستا همچنین علی دل پیشه- رئیس دبیرخانه شورای عالی سلامت، دی‌ماهِ گذشته، از تهیه برنامه اجرایی سند ملی سلامت زنان ظرف ۶ ماه آینده خبرداد و خاطرنشان کرد: سند ملی سلامت زنان که توسط فرهنگستان علوم پزشکی تهیه شده، مورد بررسی قرار گرفته و در این سند، مسائل، مشکلات و بیماری‌هایی که در زنان شیوع بیشتری دارد، مطرح شده و اعضای کمیسیون با توجه به شیوع برخی بیماری‌ها در بین زنان و بیماری‌های اختصاصی زنان، نظراتی را مطرح کردند و دبیرخانه این سند، موظف شد که ظرف ۶ ماه برنامه اجرایی این سند را تهیه و به شورای عالی سلامت و امنیت غذایی ارائه کند.

برآیند مشخص در این مسیر، منتج براین امر است که تا حد گسترده‌ای، اجرایی شدنِ این سند و توجه در این مسیر به صورت روتین و دارای هدف، می‌تواند روند مطلوب روحیِ بانوان را بیش از پیش افزایش دهد. به عبارتی هرآنچه تحت عنوانِ سلامت و مؤلفه‌های موجود برای ارتقاء این بینش، در جامعه افزایش پیدا کند؛ به موازات آن، راندمانِ مؤثر در رفع تنش‌ها و برون‌رفت از حالات اضطراب و اضطرار در زنان نیز روند صعودی خواهد داشت و به توالی، شاهد از بین رفتنِ حجم زیادی از اختلالات روحی در بانوان خواهیم بود که یکی از کارکردهای مطلوب سند مذکور، علاوه بر بُعد بالینی و پزشکی، توجه به استراتژی‌های ارتقای سلامت -فرآیند توانمندسازی افراد جهت افزایش تسلط بر سلامت خود و بهبود آن- است.

. این موارد در حالی بیان می‌شود که بتول احمدی- سرپرست گروه علمی سلامت زنان فرهنگستان علوم پزشکی، فروردین‌ماه97 از تدوین سند سلامت زنان و ارجاع آن به نهادهای دیگر برای اجرا و هماهنگی‌های بین بخشی خبر داد و همچنان از اجرایی شدن این امر از دی‌ماه گذشته تا کنون خبری در دست نیست.

گام دوم: توجه به سلامت روانیِ بانوان در ابعاد متفاوت

در حالی حق سلامت؛ به معنای برخورداری از سلامت جسمی، روانی، اجتماعی و معنوی در زندگی فردی، خانوادگی و اجتماعی، یکی از بندهای متذکر از سیاست‌ها و راهبردهای ارتقای سلامت زنان معرفی شده است و بر این مهم تأکید دارد تا ابعاد فیزیکی، روانی، اجتماعی، اقتصادی، فرهنگی و معنوی زندگی زنان با در نظر گرفتن نقش‌های چندگانه فردی، اجتماعی و خانوادگی آنان مد نظر قرار بگیرد که هرگونه غفلت در این اضلاع، سبب ناهمسانی در تعادل ارکان موجود خواهد شد.

در این مجرا، تهمینه شاوردی- عضو هیئت مدیره انجمن ایرانی مطالعات زنان در حالی از رنج روانی و آسیب‌پذیری بیشتر زنان در برابر بحران کووید۱۹ خبر می‌دهد که به گفتۀ وی، بانوان به دلیل نقش‌ها و مسئولیت متعدد و متنوع در خانواده، بیشتر دغدغۀ ابتلا به بیماری را دارند. آمار نشان می‌دهد در ایران ۶۲ درصد بیماران کرونایی که شغل خود را از دست داده اند زن هستند.

همچنین وی معتقد است که بر اساس آخرین اطلاعات مؤسسه ملی آمار و اطلاعات ایتالیا(L’Istat)، زنان بین ۲۵ تا ۴۴ سال حدود ۷۰ درصد از امور مراقبت را در خانواده‌ها انجام می‌دهند. به گفتۀ این جامعه شناس، دغدغۀ نگهداری فرزندان کوچک در زمان عدم حضور مادر در خانه به دلیل اینکه والدین سالمند ترس از ابتلا شدن به بیماری را دارند نیز از جمله دغدغه زنان در پاندمی کووید۱۹ بوده است.

در حالی این موارد از نکات اولیه در برخورد با کووید19 مطرح می‌شود که بسیاری از بانوان در تلاطم فعلی، شغل خود را از دست داده یا تزلزل در شغل برایشان به وجود آمده است که به گفتۀ شاوردی: سازمان‌ها به دلیل کاهش فروش کالا یا خدمات با بحران‌های اقتصادی مواجهه شده‌اند و بعضاً ناگزیر به تعدیل نیروی انسانی می‌شوند و از آن‌جایی که عموماً بانوان در تیررس تعدیل قرار می‌گیرند، این امر به نگرانی آنها دامن می‌زند که این امر در میان زنان سرپرست خانوار بیشتر است.

. گزارش مرکز آمار ایران درباره نرخ بیکاری در بهار ۹۹ نشان می‌دهد که جمعیت زنان شاغل ۱۵سال به بالا از چهار میلیون و ۴۷۴ هزار و ۴۳۶ نفر در بهار سال گذشته به سه میلیون و ۷۸۹ هزار ۶۶۳ نفر در بهار سال جاری رسیده است.

در این میان، جدا از نقش و مسئولیت‌پذیریِ بیشتر بانوان نسبت به مردان در جامعه، اخباری هشدارآمیز و به توالی درخصوص افزایش آمار خشونت بارگذاری می‌شود که تا حد بالایی، روندِ صعودی در آسیبِ روحیِ بانوان را تشدید می‌کند.

آمار موجود، بیانگرِ این امر است که در بحبوحه ایام همه‌گیری کووید19 به دلایل متفاوت روحی- روانی، آسیب‌های وارده بر بانوان رو به افزایش است که به گفتۀ زهرا نژاد بهرام- عضو هیئت رئیسه شورای شهر تهران؛ آمار دقیقی در مورد میزان واقعی خشونت علیه زنان در ایران وجود ندارد اما برخی اظهارنظرات مسئولان، نشان از آن دارد که آمار خشونت علیه زنان در ایران به‌خصوص در ایام کرونا، روند افزایشی داشته است و براساس برآوردهای صورت‌گرفته، متخصصان اعصاب و روان معتقدند: اختلالات روانی ۱۴.۵درصد بار بیماری‌ها را به خود اختصاص داده و ایران در رتبه دوم این بیماری‌ها قرار دارد و باید بعد از بیماری‌های قلبی، عروقی و دیابت، شیوع اختلالات روانپزشکی جزو اولویت‌ها قرار گیرد که سیاری- معاون سابق وزیر بهداشت در این ‌باره معتقد است: ۲۵درصد مردم دنیا از ابتلا به افسردگی رنج می‌برند و آمارها حاکی از این است که شش‌میلیون و ۴۰۰هزارنفر از مردم ایران مبتلا به افسردگی هستند چراکه آسیب‌های اجتماعی مثل بیکاری، طلاق، اعتیاد و فقر در جامعه رو به افزایش است و همین موارد زمینه‌ساز افسردگی است که در این بین بعضی از اقشار مانند سالمندان، نوجوانان، جوانان و زنان، آسیب‌پذیرتر هستند.

و این نکات در حالی به عنوان رنگ خطر شنیده می‌شود که محمد حاتمی، رئیس سازمان نظام روان شناسی و مشاوره کشور ضمن این مهم که در حال حاضر روزانه 100 هزار مراجعه مشاوره روانشناسی در سراسر کشور داریم که در مقایسه با سال 98 دوبرابر افزایش پیدا کرده است، معتقد است: پیش بینی ما این است در دوران پساکرونا که 5 تا 6 ماه دیگر آغاز می‌شود، نرخ شیوع اختلالات روانی به شدت افزایش پیدا کند هرچند همین الان هم کادر درمان، اقشار آسیب‌پذیر به خصوص کودکان و نوجوانانی که در قرنطینه بودند از لحاظ روحی بسیار آسیب دیدند بنابراین ضرورت دارد ستاد ملی مبارزه با کرونا جهت تاب‌آوری اجتماعی به سازمان نظام روانشناسی توجه کند.

با هرآنچه از عوامل و عواقب اختلالات روحی در بانوان در جامعۀ حاضر قابل مشاهده و تأمل است و درنظرگرفتن این مهم که در دوران کرونا و بعد از ایام فعلی، ضرورتِ ورودِ جامع و فرهنگ‌سازی در این زمینه و توجه بیش از پیش به سلامتِ روانِ زنان از سوی مسئولان، کارشناسان و سازمان‌های ذی‌ربط در این امر به طور جدی وجود دارد؛ انتظار تام است با برنامه‌ای جامع و به دور از اتلاف وقت، بتوان شاهد کمترین اختلالات در بانوان کشور از هر زاویه و اضلاعِ موجود در اجتماع فعلی بود.

روزها و ماه‌های آتی مشخص خواهد کرد؛ سند سلامت زنان، با چه راهبرد و کلیاتی، بانوان کشور را مدنظر قرار داده و به روند نزولیِ آسیب‌ها و تنش‌های موجود کمک خواهد کرد!