کرج - امید بانوان؛ تیلدا حسینی؛ کمتر کسی است که اصطلاح فرسایش شغلی را نشنیده باشد، پدیده‌ای که هر سه جنبه جسمی، روانی و رفتاری افراد را تحت تأثیر مخرب خود قرار می‌دهد و دامنه اپیدمی آن نیز هر دو جنس مرد و زن را درگیر می‌کند. اما ما در این یادداشت تمایل داریم بخش زنانه‌ آن را به اختصار مورد بررسی قرار دهیم. چه می‌توان کرد؟ گویی از ازل تا به ابد دغدغه حفظ حقوق بانوان با هر دختری زاده می‌شود با او رشد و تعالی می‌یابد و با مرگ او چون ققنوسی در وجود دختری دیگر زاده می‌شود تا به یادگار بماند؛ زیر این چرخ کبود حقوق بانوان و کودکان همیشه باید محفوظ بماند.

 بانوان هر جامعه‌ای از دیرباز یعنی از همان زمانی که مردان برای امرار معاش سر به کوه و کمر می‌نهادند تا امروز که زنان پا به پای آنان خانه را به قصد استقلال مالی، کمک در امر معاش و شاید رهایی از منت و کنترل همسر ترک می‌کنند و به سر کار می‌روند؛ هیچگاه از بار مسئولیتی که خداوند به طور طبیعی و براساس فطرت زنانه آنها در وجودشان نهاد شانه خالی نکردند. زنان در هر شرایطی همچنان همسر، مادر و مدیر و مدبر خانه ماندند و می‌مانند اگر...؟‍‍! اگر عزت نفس‌، اعتماد به نفس و خودپنداری مثبت را در وجودشان به نحو احسن تقویت کنند. در غیر این صورت با یک خودپنداری ضعیف، اعتماد به نفس شکننده و عزت نفس نادیده گرفته شده نه تنها در کار و حرفه خود موفق نخواهند شد که به طور قطع در زندگی زناشویی نیز با بن‌بست‌های عدیده‌ای مواجهه خواهند شد.

فرسایش شغلی بیشترین قرباینان خود را از بین افرادی گرفته که تصویر خوشایندی از خود، باورها و توانمندی‌های خود ندارند و همیشه نیمه خالی لیوان را دیده‌اند. کسانی که از نظر روانی در معرض  افسردگی، اضطراب، خستگی، فقدان تمرکز و عواملی از این دست هستند یا از نظر جسمی با مشکلاتی نظیر تپش قلب یا بی‌نظمی ضربان قلب روبرو هستند و از نظر رفتاری رفتاری ستیزه‌جو، ناسازگار و کم حوصله دارند. وقتی فردی از نظر روحی و جسمی از ظرفیت و توان کمتری برخوردار است و به شغل و حرفه‌ای روی آورده که پر از استرس و اضطراب است، با ارباب رجوع فراوانی مواجه است، با زمان و هیجان به شدت سر و کار دارد و به طور کلی با انواع فشارهای عصبی و روحی دست به گریبان است، بیشترین احتمال را دارد که درگیر فرسایش شغلی شود. آن وقت است که تمام علایم ذکر شده در بالا در وی تشدید می‌شود، دچار خستگی روحی و جسمی مفرط شده، بهره‌وری وی روز به روز کاهش می‌یابد، میزان مرخصی‌های گاه و بیگاه، حوادث شغلی، عدم علاقه به کار و خودداری از کار به مرور در وی افزایش می‌یابد.

 از آن سو باید به این نکته نیز توجه کرد که زنان شاغل به طور دائم با استرس خانه و خانواده، وضعیت سلامت و شرایط فرزندان و مدیریت هر یک از شاخه‌های ارکان خانواده که به طور مستقیم یا غیر مستقیم به آنان ارتباط دارد، روبرو هستند. تقریبا بانوی شاغل متأهلی نیست که بتواند ادعا کند از لحظه‌ای که وارد محیط کار می‌شود تمام تمرکز و توجه قلبی و ذهنی‌‌اش را متوجه کار خود کرده است، گویی همیشه بخش مادرانه وجودش جایی دیگر، در حال مادری کردن است و وای به روزی که این مادرانگی با اضطراب و تشویش همراه شود.

 از منظری دیگر اگر به تراژدی زندگی حرفه ای این بانوان که از یکسو درگیر فرسایش شغلی‌ شده‌اند، و  از سویی دیگر درگیر روابط فرسایشی در محیط خانواده شده‌اند نگاهی بیندازیم، متوجه عمق زخم‌های کهنه‌ای می‌شویم که در طول زمان نه تنها بر وجود آنان نشسته که بر پیکره خانواده نیز نقش بسته است. اینجاست که شاید اگر زودتر به فکر درمان و چاره‌جویی نباشیم، ممکن است بعد از سالیان سال کار طاقت‌فرسا هم شغل و مزایای حرفه‌ای تمام این سالیان خاکستری از دست برود و هم خدای نکرده خانواده دیگر طاقت پذیرش این واقعه را نداشته باشد. فراموش نکنیم بسیاری از زنان دیگر کمک خرج خانواده نیستند که خود نان‌بیار خانواده‌اند. بسیاری از این زنان یا با پدیده بدسرپرستی دست به گریبان‌اند یا به طور رسمی و غیر رسمی نامشان در لیست زنان سرپرست خانواده درج شده است و فرسایش شغلی برای این بانوان زحمتکش یعنی فاجعه‌ای روحی، جسمی، روانی و مالی.

 فرسایش شغلی را باید جدی گرفت، چه در مردان و چه در زنان. دولتمردان و کارگزاران حکومت باید از طرق مختلف به ویژه بهره‌گیری از پتانسیل رسانه‌های جمعی به طرح این موضوع بپردازند، افراد را با عواقب و شرایط آن آگاه سازند. مدیران دستگاههای دولتی و شرکت‌های خصوصی باید بیشتر به فکر آگاه سازی کارمندان و پرسنل خود بوده و در چینش نیروهای خود به ظرفیت و پتانسیل افراد، میزان ریسک‌پذیری، هیجان‌طلبی، برون‌گرا یا درون‌گرا بودن آنان توجه کنند تا هم بهره‌وری کار افزایش یابد و هم کارمندان با آرامش خاطر بیشتری به ارائه خدمت بپردازند. در این بین توجه به مطالبات زنان از جمله وجود مهد کودک نیز باید مورد توجه جدی دولت قرار گیرد تا مادران کارمند با دغدغه کمتری روبرو باشند.

 اگر بالاترین سرمایه یک شرکت یا یک نهاد نیروی انسانی آن باشد، شکننده‌ترین و در عین حال اخلاق‌مدارترین و مسئولیت‌پذیرترین این سرمایه را زنان تشکیل می‌دهند. لذا این خط مشی مدیران است که تدبیر می‌کند: بخش شکننده وجود آنها را شکننده‌تر و آسیب‌پذیرتر کند یا بخش اخلاق‌مدار و مسئولیت‌پذیر آنان را فعال نماید.