کرج - امید بانوان؛ تیلدا حسینی؛ هر یک از ما در طول زندگی خود حداقل برای یک بار هم که شده طعم تلخ یک رابطه ناسالم را تجربه کرده‌‌ایم و البته هر یک نیز بسته به موقعیت و به فراخور شرایط روحی خودآگاهانه یا ناآگاهانه سعی کردیم رفتاری را انتخاب کنیم که حس می‌کردیم بهترین یا حداقل مناسب‌ترین رفتار است. مسلما عوامل مهمی در ایجاد این نوع رابطه موثر هستند از جمله عوامل روانی و درونی، عوامل اجتماعی مثل خانواده، بافت اجتماعی، سبک زندگی و سطح خانواده؛ عوامل اقتصادی که بین دو طیف طولانی فقر و ثروت در تناوب است و از همه مهمتر عوامل فرهنگی.

بند حرمت که از دل رابطه گسست...

آخرین باری که کسی که سر شما داد زد، آخرین دفعه‌ای که ناخواسته ولی به اجبار به دفعات عذرخواهی کردید درحالی که قلبا می‌دانستید دلیلی برای این همه شکستن و عذر تقصیر وجود ندارد، همان روزی که فردی با خشونت کلامی آزارتان می‌داد، احترامی که زیر پا گذاشته می‌شد، باج گیری عاطفی‌، زورگویی مستبدانه، کنترل‌های پیاپی به نام دوست داشتن، بودن در رابطه با فردی دمدمی مزاج که هیچ وقت تکلیف‌تان با وی و احساس وی مشخص نشد و سرانجام وقتی بندی به نام حرمت پاره شد و گویی بند دل شما نیز برای همیشه از رابطه‌ای جدا شد، را به یاد بیاورید. لازم نیست به گذشته دور به دوران کودکی و نوجوانی سفر کنید تا با مرور خاطره دردناکی تصویر روشن‌تری از رابطه ناسالم را دریابید، کافیست به رفتاری که اینک خود ما با کودکان داریم یا اطرافیان‌ ما با فرزندان‌شان دارند نگاهی بیندازید تا متوجه معنا و مفهوم رابطه ناسالم بشوید.

جهل مرکب

دردناک‌ترین بخش این تراژدی زمانی است که فردی در رابطه‌ای سراسر زخم و عفونت قرار دارد ولی به آن واقف نیست،نه آلارم های طبیعت و نه پند و نصیحت بقیه هیچ یک نمی‌تواند وی را از موقعیت دردناکی که در آن قرار گرفته است، آگاه کند. به راستی گاه جهل نسبت به خود از مابقی جهل‌های دنیا ظالمانه‌تر قربانی می‌گیرد! ممکن است سالها درد‌های جسمی ناشی از فشار  و تنش‌های عصبی، خودخوری‌های دائمی و گریه‌های پنهانی را  تجربه کند ولی همه این‌ها را به شرایط دیگری نسبت دهد: مثلا زودرنجی یا کم صبری خود را بهانه کند، کمی عصبی بودن طرف رابطه (!) یا دخالت  دیگران را در بروز دعواهای مکرر فی مابین دستاویزی قرار دهد تا هرگز به ریشه‌یابی مسئله نپردازد و البته این تجاهل ریشه در بسیاری مسائل عاطفی و روانی دارد که به تمام اینها به طور مفصل پرداخته خواهد شد.

در محضر کارشناسان

از آنجایی که «روابط ناسالم» یکی از بزرگترین معضلات اساسی جامعه ما را به خود اختصاص داده است که منجر به فروپاشی بسیاری از خانواده‌ها، بیکار شدن بسیاری از افراد و زخم برداشتن لایه فرهنگی جامعه ما شده است، همانطور که در اولین سلسله از این گزارشات نیز ذکر شد قرار است با حضور کارشناسان فن به آن بپردازیم و تحلیل کنیم چرایی و عوامل دخیل آن را و از همه مهم‌تر راه برون‌رفت از این مشکل را.

«در عصر حاضر که همه چیز با سرعت بسیار بالایی در حال تغییر است، ارتباطات حرف اول را می‌زنند. طبق تحقیقات به عمل آمده حدود 70 درصد از اوقات روزانه انسان‌ها صرف تماس و ارتباط با دیگران می‌شود، زیرا انسان موجودی اجتماعی است و نحوه پیوستن ما به افراد مختلف کد حیطه و نحوه ارتباط ما را مشخص می‌کند. رفتارهایی که افراد از خود نشان می‌دهند برگرفته از نگرش آنها است. همچنین با گسترش امکانات ارتباطی با رشد فزاینده تغییرات ارزشی و هنجاری مواجه شده‌ایم. همچنین تغییراتی که در ساختارهای اقتصادی هر کشور ایجاد می‌شود در تغییر روابط افراد آن کشور نیز موثر است که به تدریج در آینده به طور مفصل به هر یک از موارد ذکر شده پرداخته می‌شود.»

این‌ها مقدمه‌ایست که سرکار خانم «زینب شاه بختی»  دانشجوی دکترای مشاوره در آغاز این گفتگوی دوستانه سخنان خود را با آن شروع کرد. از او در مورد روابط سالم که پرسیدیم برخلاف دیدگاه نویسنده که فقط به روابط بین زوجین یا در نگاهی عام‌تر به روابط بین دو جنس مختلف بسنده کرده بود، روابط را فراتر از این گستره تعمیم داد و قرار شد با صبر و حوصله روابط را از اساس و پایه با هم بررسی کینم. ابتدا به تعریف ساده و درستی از روابط سالم برسیم و بعد در شناخت کالبد آن به روابط مختلف روزانه بین همسران، والدین و فرزندان، همکاران، کارفرما و کارمند و حتی روابط سالم بین دو دوست اشاره کنیم.

سخن را از این نقطه بنیادین آغاز کردیم که اصلا رابطه چیست و چرا انسان به تعامل با دیگران نیاز دارد و در این تعامل چه بایدها و نبایدهایی وجود دارد که به غنای یک رابطه کمک می‌کند.

رابطه‌ سالم چیست؟

روابط سالم به روابطی اطلاق می‌شود که در آن احترام دو جانبه، تعهد و رعایت مرزها و احترام به حقوق یکدیگر رعایت می‌شود و دو طرف رابطه از نظر جسمی، جنسی و  عاطفی دچار آسیب نمی‌گردند.

روابط آسیب‌زا نیز روابطی هستند که فرد را دچار یکی از آسیب‌های جسمی، جنسی، عاطفی و روانی می‌کند. این روابط معمولا به عقب‌ماندگی تحصیلی و شغلی نیز منجر می‌گردند و گاه خانواده فرد آسیب‌دیده دچار آشفتگی می‌شود.

یک رابطه ناسالم چه نشانه‌هایی دارد؟

به منظور عینی کردن موضوع، در پژوهش انجام شده توسط زهرا یوسفی و همکارانش روابط خطرناک به 3 دسته عمده روابط قرمز، خاکستری و زرد تقسیم می‌شوند و رابطه سالم، رابطه سبز نام می‌گیرد. منظور از روابط  قرمز، روابطی است که یکی از طرفین و یا هر دوی آنها شخصیت مرموزی هستند. رابطه زرد به روابطی اشاره دارد که یک یا هر دو طرف رابطه به دنبال سوء استفاده از طرف مقابل هستند و نهایتا روابط  خاکستری به روابطی اطلاق می‌شود که یکی از طرفین و یا هر دوی آنها بی هویت هستند و یا هنوز هویت شکل گرفته‌ای ندارند.

همچنین با توجه به دسته‌بندی که از روابط ناسالم و زیر مجموعه‌های آن ارائه گردید. یکی از مهمترین روابط آسیب‌زا روابط دختر و پسر، روابط فرازناشویی و روابط پیش از ازدواج می‌باشد ( محمد حسین شریفی سالمی 1390) که به تفضیل هر کدام از روابط و آسیب‌ها و نگرش‌های موجود در پس هر یک  از روابط توضیح داده خواهد شد. همچنین از جمله آسیب‌های روابط ناسالم جنسی است که ما با شناخت بیشتر الگوهای گوناگون روابط جنسی پیش از ازدواج می‌توانیم آنها را به 6 دسته تقسیم نماییم: روابط آزاد، روابط صیغه‌ای، روابط مبتنی بر فریب، روابط دوست دختر و دوست پسر، روابط هم‌خانگی، روابط مبتنی بر عشق سیال.

این نوع روابط انواع مختلفی از گفتمان را به دنبال دارند که در محافل علمی به 3 دسته تقسیم می‌شوند: گفتمان پیشا مدرن، گفتمان مدرن، گفتمان پسا مدرن که به تفضیل هر کدام توضیح داده خواهد شد. امید است با آموزش‌های مناسب و درست و راهکارهایی که در آینده ارائه می‌گردد بتوانیم در بهبود روابط خود بکوشیم و جامعه سالم‌تری داشته باشیم.